Geoteknik mühendisliğinde zeminle ilgili özellikleri belirmek için yapılan çeşitli deneyler vardır. Bunları saha deneyleri ve laboratuvar deneyleri olarak 2’ye ayırabiliriz. Bu yazıda saha deneylerinden biri olan Presiyometre (PMT) deneyini anlatacağım. Bir sondaj kuyusu içerisinde düşey pozisyonda yerleştirilen silindirik bir sondanın esnek bir geosentetik membran yardımıyla kuyu çeperine uniform yayılı bir basınç uygulaması ile yapılır.
Saha deneylerinin birçoğunda zemine uygulanan gerilmeler ve zeminde oluşan birim yer değiştirmeler tanımlanamadığından PMT bu yönden tercih edilebilir.
Presiyometre 1955’de Fransız mühendis Louis Menard tarafından bulunmuştur. En büyük tercih sebeplerinden biri tüm zemin tiplerinde mantıklı sonuçlar vermesidir. Test sonucunda elde edilen parametreler limit basıncı (Pl) ve Menard modülü (Em)’dir. Pl ve Em değerleri bizlerin işlerine yarayan ana zemin parametreleridir ve temel tasarımı gibi konularda zeminin taşıma kapasitesini hesaplamada kullanılırlar.
Presiyometre deneyi ASTM D4719’a göre yapılır. Bu test metodunda arazideki zeminin gerilme- şekil değiştirme eğrisini elde edebiliyoruz. Pl ve Em değerleri geoteknik anazliler için elde edilir. Bu metodun sonucunda, sondaj deliğinin delinmesi ve basınç ölçer prob’un yerleştirilmesi sırasında bozulma derecesine bağlıdır. Bozulma tamamen ortadan kaldırılmadığından, test sonuçlarının yorumlanması sondaj sırasındaki koşulların dikkate alınmasını içermelidir. Bu bozulma özellikle çok yumuşak killerde ve gevşek kumlarda önemlidir. Bozulma tamamen ortadan kaldırılamayabilir ancak önceden delinmiş basınç ölçer tasarım kurallarının uygulanabilmesi için en aza indirilmesi gerekir.
Son yıllarda kendi kuyusunu kendi delen presiyometre aletleri yapılmıştır ve bu tip problemler oradan kaldırılmaya çalışılmıştır.
Burak Karaoğlu 